Otomobilde vergi zamları vatandaşı yaya bıraktı

“`html

Ozan BİNGÖL

Türkiye, otomobiller üzerinden yüksek oranlarda özel tüketim vergisi (ÖTV) alan birkaç ülkeden biridir. Bu durum, araç sahiplerini daha da zorlamakta. Daha da önemlisi, otomobil vergilerindeki açık ve gizli artışlar sürekli bir şekilde devam ediyor. Aşağıda yer alan veriler, motorlu taşıtlar üzerindeki ÖTV tahsilatının genel vergi gelirlerinde önemli bir yer tuttuğunu ve her yıl bütçe hedeflerinin aşıldığını ortaya koyuyor. Bu durum, otomobil üzerindeki gizli ve açık vergi artışlarının bir sonucudur.

Sonuç olarak, otomobillerdeki bu vergi artışları devletin gelirlerini artırırken, vatandaşın cebinden para eksiltmekte ve onları yaya bırakmaktadır.

Otomobillerdeki AÇIK ve GİZLİ ÖTV Zamları

Otomobil vergileri, açıkça yapılan ÖTV oranı artırımları ve gizli olarak uygulanan matrah dilimlerinde değişikliklerle iki şekilde gerçekleşmektedir.

Tablo 1: Otomobillerdeki ÖTV Oranlarının Değişimi

ÖTV Kanunu 2002’de yürürlüğe girdiğinde %27 ila %50 arasında değişen oranlar, günümüzde %45 ile %220 arasında değişmektedir. Matrah güncellemeleri yapılmadığı için %80’in altındaki ÖTV oranına tabi araç bulmak oldukça zor bir hale gelmiştir.

ÖTV Matrah Dilimlerinin Değişmemesi Haliyle Araçlar Üst Segmente Yükseliyor

Türkiye, yüksek enflasyon sürecinden geçiyor ve bu durum ödenen vergilerin miktarını etkiliyor. Özellikle otomobil vergileri de bu durumdan nasibini alıyor. Çünkü, otomotivde uygulanacak ÖTV oranları, aracın vergisiz fiyatı yani matrahına bağlı olarak belirleniyor. Bu fiyat artışı, dolayısıyla vergiyi de yükseltiyor.

Otomobillere uygulanan ÖTV oranlarının belirlenmesinde matrah fiyatı önemli birRole oynuyor. Ancak, yukarıda belirtilen matrah dilimlerinin uzun süre artırılmaması, araçlar üzerinde gizli bir vergi artışına yol açmıştır. Bu durum aynı zamanda toplam KDV yükünü de artırmaktadır.

Türkiye, yüksek enflasyon döneminde yaşarken, otomobile uygulanan matrah dilimleri en son 24 Kasım 2022 tarihinde, 6417 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile güncellenmiştir.

Tablo 2: Açık ve Gizli Vergi Zammı Örneği

Kaynak: Dr. Ozan Bingöl ©

Yukarıdaki tablo, 700.000 TL’lik vergi öncesi fiyatı olan bir otomobilin ÖTV sebebiyle vatandaşın üstlendiği vergi yükünü ve matrah dilimindeki güncellemelerin etkilerini açık bir şekilde ortaya koymaktadır. Dünyanın birçok yerinde ÖTV bulunmazken, Türkiye’deki vatandaş 700.000 TL’lik otomobile erişmek için yaklaşık iki katı fiyat ödemek zorunda kalıyor. Eğer ÖTV matrahları düzenli olarak güncellenmiş olsaydı, %80 ÖTV yerine %45 ÖTV ödeyerek aracı 1.524.096 yerine 1.227.744 TL’ye almak mümkün olacaktı. Bu durumda, gizli vergi artışından kaynaklanan ek yük de yaklaşık 300.000 TLyi bulacaktı. Ama asıl tartışılması gereken konu, otomobillere neden bu denli ağır vergiler ödendiğidir.

Otomobildeki yüksek ÖTV dilimleri, kısır döngüye sebep olan enflasyonu da tetiklediği için aslında önemli bir ekonomik sıkıntı oluşturuyor.

Önerim, ÖTV matrah dilimlerinin aylık ÜFE veya TÜFE artışına paralel olarak güncellenmesine yönelik bir düzenleme yapılmasıdır. Bu şekilde otomobil ÖTV oranlarının gereksiz yere yüksek dilimlere geçişinin önüne geçilebilir.

Otomobildeki Vergi Yükü ile Dünya Sıralamasında Birinciyiz.

Otomobiller üzerindeki vergi yükü açısından dünyada en yüksek sıralamayı elde etmiş durumdayız. Aşağıda yer alan grafik, Avrupa Birliği ülkelerinde otomobil fiyatlarının nasıl değişiklik gösterdiğini ve Türkiye’nin bu sıralamanın en tepe noktasında yer aldığını net bir şekilde gözler önüne sermektedir. Bu durumun temel nedeni, otomobil üzerindeki vergi yükünün aşırı olmasıdır.

Kaynak: Eurostat, https://tr.euronews.com/2023/07/03/avrupada-en-pahali-arac-turkiyede

Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Sürekli Artış Gösteriyor

Yıllar boyunca motorlu taşıtlar üzerinden elde edilen ÖTV tahsilatı incelendiğinde, tahsilat miktarlarının her zaman bütçe hedeflerinin çok üzerinde çıktığı gözlemleniyor.

Tablo 3: Motorlu Taşıtlar Üzerinden Bütçe Hedefi ve Gerçekleşme Verileri

Kaynak: HMB

Görüldüğü üzere, pandemi sürecinde otomobil sahibi olmak zorunlu hale geldiğinde, 2020 yılında ÖTV tahsilatı bütçe hedefinin 2.5 katına ulaşmıştır. Sonraki yıllarda da her zaman bütçe hedeflerinin üzerine çıkılmıştır.

Son On Yılda 83,5 Milyar Dolar Tahsilat Gerçekleşti

Motorlu taşıtlar üzerinden 2015-2024 yıllarını kapsayan dönemdeki ÖTV tahsilatı toplamı 1 trilyon 347 milyar 980 milyon liraya ulaşmıştır. Bu dönem için ortalama dolar kuru üzerinden yapılan tahsilat, 83 milyar 542 milyon dolardır. Günümüz dolar kuru dikkate alındığında ise, on yıllık ÖTV miktarı 3 trilyon 56 milyon liraya kadar ulaşmaktadır.

Son On Yılda Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı Genel Vergi Gelirlerinin İki Katını Aştı

Motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV geliri, genel vergi gelirlerindeki artışı aşmıştır. Aşağıda yer alan verilere göre, son on yıldaki genel vergi gelirlerinin tahsilatı %1691 oranında artarken, motorlu taşıtlardan elde edilen ÖTV tahsilatı %3057 oranında artmış bulunmaktadır.

Tablo 4: Son On Yıldaki Motorlu Taşıt ÖTV Tahsilatı ile Genel Vergi Gelirleri Artış Oranları

Kaynak: HMB

Sonuç

Her alanda, ekmekten suya, giyimden ulaşım araçlarına kadar birçok sektörde vergiler ödenmektedir. Türkiye, dünyada nadiren uygulanan otomobil üzerindeki ÖTV uygulamasından vazgeçmiyor ve sürekli olarak bu oranları artırıyor. Yüksek enflasyon ortamında ise, güncel olmayan matrah dilimleri nedeniyle gizli ÖTV ve KDV yükleri de vatandaşların sırtına ek yük olarak biniyor.

Sonuç olarak, araçlar birer tekerlekli vergi dairesine dönüşmüşken, vatandaşlar güvenli olmayan ve yaşam standartları açısından yetersiz araçlara sahip olmamak adına ciddi bedeller ödemek zorunda kalıyor. Vergi yükünün bu denli fazla olması kabul edilemez bir durumdur.

Toplanan her verginin kaynağını, istisna ve muafiyetleri sorgulamadığımız sürece, bu yüksek vergi yükü altında ezilmeye devam edeceğiz.

“`